Wyry należą bez wątpienia do grona wsi górnośląskich o odległym rodowodzie historycznym. Wskazywałby na ten fakt zarówno wczesnosłowiański źródłosłów nazwy miejscowości, jak i XIII wieczne zapisy historyczne.
Nazwa pochodzi prawdopodobnie od wczesnosłowiańskiej nazwy źródła „wir” albo „wyr”, czyli tryskającego źródła. We współczesnej polszczyźnie pozostałością tego terminu jest: wrzeć, co także oznaczało „wirowy” ruch wody. Wrząca woda porusza się bowiem jak w źródle. Zatem Wyry to miejsce licznych źródeł wody. Osiedle ludzkie, jakie powstało w miejscu “wyrów”, położone jest bowiem na południowo wschodnim stoku wzgórz mikołowskich, z których wytryskiwało wiele źródeł.
Jak zauważa Ludwik Musioł w swojej monografii “Wyry” są więc określeniem terenowym w liczbie mnogiej. Należy więc mówić “do Wyrów”, “z Wyrów”, a nie “z Wyr”, “do Wyr”. W zachowanych tekstach późnośredniowiecznych i nowożytnych zawsze pojawia się “z Wyrów”.
Pierwsza wzmianka historyczna o miejscowości Wyry jest pośrednia w dokumencie wystawionym przez księcia Mieszka Opolskiego, Pana na Raciborzu w 1287 roku, a dotyczącym dodatkowych uposażeń Kościoła św. Wojciecha w „starożytnym mieście” Mikołowie. W części określającej darowizny w ziemi, wymienia się granicę z wsią Wyry, a przy określaniu obowiązku dziesięciny kościelnej wymienia sołtysów z okolicy – w tym i z Wyrów.
Lokacja na prawie niemieckim nastąpiła nastąpiła najprawdopodobniej ok. 1280 roku. Możliwe, że wcześniej istniało tu starsze osiedle.
Nazwa Wyry, czasem Wiry, w niezmienionej formie przetrwała do 1629 roku. Wtedy to pojawia się urzędowa niemiecka forma nazwy – „Wierav”. Świadczy to o zmianie języka w kancelarii Dóbr Pszczyńskich, do których wieś należała.
Wyry – Wierow na mapie Pszczyńskiego Wolnego Państwa Stanowego w II poł. XVIII wieku, autor Fryderyk Werner
Wolne sołectwo w Wyrach istniało aż do pierwszej połowy XVIII w. Sołtys wyrski był człowiekiem znaczącym. Zgodnie ze średniowieczną lokacją, której daty nie znamy, prawdopodobnie między 1220 a 1240 rokiem posiadał własną wolną rolę, miał 4 siodłaków, którzy płacili czynsz, karczmę, młyn i las. Z tytułu posiadania ziemi zobowiązany był do służby wojskowej po rycersku, w zbroi, konno z mieczem i kuszą, a potem arkebuzem. W 1728 roku do sołtysa należało ponad 400 ha ziemi, łąk i lasu.
Opracowano na podstawie materiałów w Gazecie Mikołowskiej (Gazeta Wyrska) z września 1993, s. 6, monografii historycznej Wyry Gmina i Parafia autorstwa Ludwika Musioła, s. 11-13.